Rannsóknir sýna: Hærri laun í gegnum kjarasamninga
20. desember 2023Kjarasamningar og stéttarfélög lykilinn að velsæld
Um miðjan nóvember gaf framkvæmdastjórn ESB út árlega úttekt sína á vinnumarkaði og launaþróun. Eins og margir hafa fundið fyrir í matvöruverslunum hækkuðu laun ekki á sama hraða og verðlag gerði. Þó að margt evrópskt launfólk hafi fengið nokkrar nafnlaunahækkanir hafa raunlaun þeirra lækkað. Í orðum nefndarinnar er „svigrúm fyrir frekari launahækkanir“, sérstaklega í þjónustugeirunum. Þar að auki eru markmið ESB um aukið samræmi launa með betri launum í öllum aðildarríkjunum í hættu. Því frá 2019 hefur engin breyting orðið.
Ein lausn, eins og framkvæmdastjórn ESB hefur lagt til, er að efla kjarasamninga sem ná til atvinnugreina. En það er einmitt ríkjandi fyrirkomulag á íslenska vinnumarkaðinum.
Það er ekki aðeins framkvæmdastjórn ESB sem heldur þessu fram. Nokkrum vikum eftir birtingu úttektar ESB skoðaði rannsókn sem birt var í British Journal of Industrial Relations áhrif kjarasamninga á laun. Meðhöfundar rannsóknarinnar, rannsakendur ETUI, Wouter Zwysen og Jan Drahokoupil, komust að því að starfsmenn sem starfa samkvæmt kjarasamning hafa almennt hærri laun.
Þetta á sérstaklega við um atvinnugreinasamninga þar sem þeir draga úr samkeppni milli fyrirtækja um laun, gera þeim kleift að greiða hærri laun og betri vinnuskilyrði.
Samtök launafólks eru líka hlynnt samningaviðræðum í atvinnugreinum. Rannsókn UNI Europa sem birt var á þessu ári sýndi að yfirgnæfandi 94% svarenda verkalýðsfélaga voru hlynnt sterkari samningaviðræðum í sinni atvinnugrein.
Nú er það stjórnmálamanna hvers ESB lands að bregðast við þessari viðurkenndu staðreynd. Eins og krafist er í tilskipun ESB um fullnægjandi lágmarkslaun, verður flestum ESB-ríkjum skylt að gera innlendar aðgerðaáætlanir til að efla kjarasamninga í löndum sínum á næstu árum og ná markmiði um að kjarasamningar nái til 80% launafólks. Þessar áætlanir ættu að fela í sér árangursrík skref í átt að kjarasamningaviðræðum. Án betri kjarasamninga mun evrópska hagkerfið halda áfram að hafa „pláss fyrir frekari launahækkanir“ og evrópskt launafólk munu halda áfram að finna fyrir því þegar það borgar fyrir matvörur.